Vergi Hukuku yeni bir terimle tanışıyor: “Gerçek Faydanlanıcı”.13 temmuz 2021 tarihli Resmi Gazete yayımlanan 529 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile “Gerçek Faydalanıcı” kavramı ve bu kavrama dair yükümlülükler getirildi. 

Kim oluyor bu “gerçek faydalanıcı”?

Tüzel kişi veya tüzel kişiliği olmayan teşekkülleri nihai olarak kontrolünde bulunduran ya da bunlar üzerinde nihai nüfuz sahibi olan gerçek kişi veya kişiler. 

Nasıl belirleniyor?

Tüzel kişiliğin yüzde yirmi beşi aşan hissesine sahip gerçek kişi ortaklar otomatik olarak “gerçek faydalanıcı” oluyor. Ancak eğer kontrol bu kişiler değilse o zaman tüzel kişiliği kontrolünde tutan kişiler. Tüzel kişilik olmayan teşekküllerde ise teşekkülü kontrolünde tutan veya üst düzeyde icra yetkisine sahip gerçek kişiler. 

Gerçek faydalanıcıyı belirledik peki şimdi ne olacak?

Bu kişilerin vergi idaresine bildirilmesi gerekiyor. Bildirim için başlangıç tarihi 01.08.2021 ve bildirim verilmesi için son tarih ise 31.08.2021.Ayrıca yine kurumlar vergisi mükellefleri, gerçek faydalanıcı bilgisini geçici vergi beyannameleri ve yıllık kurumlar vergisi beyannamesi ekinde bildirmek zorundadır.Gerçek faydalanıcı bilgisi değişirse de yine bir ay içinde yeni ismin bildirilmesi gerekli. 

Bildirim nasıl yapılacak?

Bildirimler interaktif vergi dairesinden yapılacak ve fiziksel olarak yapılan bildirimler kabul edilmeyecek. İnteraktif vergi dairesinde bulunan “gerçek faydalanıcıya ilişkin bildirim formu” doldurularak bildirim yapılacak.Kurumlar vergisi mükellefleri de verdikleri beyannameler aracılığıyla; gerçek faydalanıcıların adı, soyadı, vatandaşlıkları, kimlik numaraları ve adresleri, varsa telefon, faks ve elektronik posta bilgileri ile gerçek faydalanıcılığın sebebini bildirecekler. 

Bildirim yapılmaz ise ne olacak?

Tebliğde; “bildirim yapmayan, eksik veya hatalı yapan kişiler 213 sayılı Kanunun ilgili ceza hükümleri tatbik olunur” denmiş ancak hangi ceza hükümlerinin tatbik olunacağı belirtilmemiş. Uygulanabilir ceza olarak akla ilk gelen madde: VUK mük. mad. 355. Maddede, elektronik bildirim verme zorunluluğuna uymayanlara özel usulsüzlük cezası kesileceği öngörülmüş (bu ceza, uygulanacak kişiye göre değişmek üzere 2021 yılı için 650 TL ile 2500 TL arası). En güzel soruyu en sona bıraktım.

Bu bildirimi kimler vermek vermek zorunda?

Bu sorunun cevabına kısaca “vergi dairesi ile düzenli ilişkisi olan herkes” diyebiliriz.Daha teknik olarak ise bildirim vermek zorunda olanları ikiye ayırabiliriz.1- Vergi idaresinin sormasa da kendi teşekkülü hakkında gerçek faydalanıcıyı bildirmek yapmak zorunda olan kişiler2- Vergi idaresi sadece sorduğunda ancak müşterileri ve müşterilerinin yaptıkları işlemlerle hakkında “gerçek faydalanıcı”yı bildirmek zorunda olan kişilerBirinci gruptaki kişilerin kapsamı dar olsa da ikinci grupta; muhasebeciler, mali müşavirler, YMM’ler, avukatlar, notlerler, bankalar, kripto varlık hizmet sağlayıcıları… yani kısaca herkes bulunuyor. Önemli nokta ise bu kişiler kendileri hakkında değil, hizmet verdikleri müşteri ve müşterilerinin yaptıları işlemler hakkında bildirim vermek ve gerçek faydalanıcının kim olduğunu bildirmek zorundalar. Birinci grupta:

• Kurumlar vergisi mükellefleri,
• Kollektif  şirketlerde şirketi temsile yetkili kimse veya ortak,
• Eshamsız komandit şirketlerde komandite ortaklardan biri
• Adi ortaklıklar adına en yüksek ortaklık payına sahip kişi,
• Türkiye’de yönetim merkezi olan veya Türkiye’de mukim yöneticisi olan yabancı ülkede kurulmuş trust  ve benzeri teşekküllerin yöneticileri, mütevellileri veya temsilcileri,

Bulunuyor.İkinci gruptakileri saymadan önce avukatlar için getirilen istisnaya değinmek isterim. Tebliğe göre, vergi idaresi, müvekkilin gerçekleştirdiği bir işleme dair “gerçek faydalanıcı kim?” diye avukatlara sorabilir. Ancak avukatın bildirim yapma zorunluluğu olan işlemler oldukça dar tutulmuş. İki aşamalı bir sınırlama yapılmış. Öncelikle hangi durumlarda bildirim yükümlülüğü olmadığı sayılmış sonrasında ise hangi durumlarda bildirim yapılması gerektiği yazılmış.Buna göre kapsam dışında kalan haller:

• Avukatlık Kanundaki düzenlemeler
• “savunma hakkı bakımından diğer kanun hükümleri”
• Avukatlık Kanunu 35/1. fıkrası
• Arabuluculuk

Vergi idaresi sorduğu zaman avukatın, müvekkili tarafından gerçekleştirilen işlemlerdeki “gerçek faydalanıcı”yı bildirme yükümlülüğü olan işlemler ise şöyle sayılmış:

• taşınmaz alım satımı, sınırlı ayni hak kurulması ve kaldırılması,
• şirket, vakıf ve dernek kurulması, birleştirilmesi ile bunların idaresi, devredilmesi ve tasfiyesi işlerine ilişkin finansal işlemlerin gerçekleştirilmesi,
• banka, menkul kıymet ve her türlü hesaplar ile bu hesaplarda yer alan varlıkların idaresi işler

Vergi idaresince talep edildiğinde, müşterileri tarafından gerçekleştirilen işlemlerdeki “gerçek faydalanıcıyı” bildirmek zorunda olan diğer kişiler şöyle:

• Bir işverene bağlı olmaksızın çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirler,
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılar,
• Bankalar,
• Noterler,
• Bankalar dışında banka kartı veya kredi kartı düzenleme yetkisini haiz kuruluşlar,
• Kambiyo mevzuatında belirtilen yetkili müesseseler,
• Finansman ve faktoring şirketleri,
• Sermaye piyasası aracı kurumları ve portföy yönetim şirketleri,
• Ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşları,
• Yatırım ortaklıkları,
• Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri ile sigorta ve reasürans brokerleri,
• Finansal kiralama şirketleri,
• Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar,
• Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasasına ilişkin saklama hizmeti ile sınırlı olmak üzere Borsa İstanbul Anonim Şirketi,
• Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi ile kargo şirketleri,
• Varlık yönetim şirketleri,
• Kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı yapanlar ile bu işlemlere aracılık edenler,
• Cumhuriyet altın sikkeleri ile Cumhuriyet ziynet altınlarını basma faaliyeti ile sınırlı olmak üzere Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü,
• Kıymetli madenler aracı kuruluşları,
• Ticaret amacıyla taşınmaz alım satımıyla uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler,
• İş makineleri dâhil her türlü deniz, hava ve kara nakil vasıtalarının alım satımı ile uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler,
• Tarihi eser, antika ve sanat eseri alım satımı ile uğraşanlar veya bunların müzayedeciliğini yapanlar,
• Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye Jokey Kulübü ve Spor Toto Teşkilat Başkanlığı dâhil talih ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenler,
• Spor kulüpleri,
• Finansal piyasalarda denetim yapmakla yetkili bağımsız denetim kuruluşları,
• Tasarruf finansman şirketleri,
• Merkezi yurtdışında bulunan yükümlünün şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleri

Getirilen düzenlemenin yeni cezalara ve uyuşmazlıklara sebebiyet vereceği kuşkusuz.Bununla birlikte; bu düzeleme ile idarenin amacının, “işlemi gerçekten kimin yaptığını anlamaya çalışmak” olduğu açık. Ancak özellikle 3. kişilerden sorulduğunda, alınacak cevabın, hukuki işlemde görünenden farklı bir kişi olmasını beklemek kanaatimce pek mümkün gözükmüyor. Diğer bir ifade ile vergi idaresi bir bankaya, “x şirketinin gerçek faydalanıcısı kim?” diye sorduğunda, bankanın, x şirketinin temsilcisinden başka bir ismi vermesi bana pek mümkün gözükmedi. Bu nedenle, söz konusu düzenlemenin amaca ne derece uygun olduğu tartışılır.