Hukuki Paylaşımlar

GENEL OLARAK VERGİ SUÇLARI

İnsanların bir arada yaşamaya başlamasıyla, toplumsal hayatın ve düzenin devam edebilmesi için kamusal bir otoritenin varlığına ihtiyaç duyulmuş ve bu nedeıile devlet müessesesi ortaya çıkmıştır. Toplum halinde yaşayan insahiarm barış ve huzur içinde yaşamala rmı temin etmek, hukuksal değerleri korumak, bireysel ve kurumsal hakların ihlaline ve toplumsal düzenin bozulmasına neden olabile cek davranışları kontrol edebilmek, devletlerin en temel görevleri arasında yer almaktadır. Söz konusu düzenin devamıyla, bireysel ve kamusal ihtiyaçların karşılanması, devletlerin toplumlarma karşı yerine getirmesi gereken görev ve yükümlülükleri arasmdadır. Bu görev ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi için devletlerin gelire ihtiyacı bulunmaktadır. Elde edilen gelirler arasında en önemli gelir kalemi ise vergi gelirleridir.
Vergi, devletin bireylerden ve kurumlardan kamu giderlerini karşılamak üzere, egemenlik gücüne dayalı olarak, hukuki cebir altında almış olduğu ve tek tarafh olarak belirlediği karşılıksız de ğerlerdir,iYani kanun yoluyla toplanan paralardır. Anayasamızın 73. maddesine göre herkes, kamu giderlerinin karşılanması için mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Bu ilişkinin bir tarafında alacaklı olarak devlet diğer tarafında ise borçlu olarak mükellef veya vergi sorumlusu bulunmaktadır.
Mükellef (vergi borçlusu), vergi kanunlarının öngörmüş olduğu tarumlamaya uyan kişidir. Kanundaki tanıma göre “mükellef, vergi kanunlarina göre kendisine vergi borcu terettüb eden gerçek veya tüzel kişidir.” (VUK 8/1. madde) Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere örne ğin; Gelir Vergisi bakımından gerçek kişiler, Kurumlar Vergisi ba kımından da tüzel kişiler vergi mükellefi olmaktadırlar. Vergi sorumlusu ise;bazıdurumlardavergininödenmesibakımmdanver gininasilborçlusu(mükellefi)yerinekanununemriçerçevesinde üçüncükişilerinsorumluolmasıdır.Bunlarmükellefolmamakla birliktevergiborcununödenmesindendevletekarşısorumludurlar. Yasa’dakitanımıyla:“Vergisorumlusu,vergininödenmesibakımından, alacaklıvergidairesinekarşımuhatapolankişidir.”(VUK8/2.madde) Vergisorumlusunumükelleftenayırantemelfarklılık,vergiyidoğu ranolayınmükellefinşahsrndadoğmaktaolmasıdır.Vergisorumlu suiseasılmükellefyerine;vergikesme,deftertutma,fiş,faturagibi belgelerialmavedüzenleme,beyannamevermeveyayasalarınön gördüğüdiğeibazıyükümlülükleriyerinegetirmekleyükümlüdür.’
Sunulanhizmetlerdenyararlanmanınbirbedeliolarakherkesin, devletekarşıvergiödemeyükümlülüğübulunmaktadır.Ancakgü nümüzdevergiyükününgiderekadaletsizbirşekildedağılmakta olduğu,kayıtdışıfaaliyetlerinhızlaarttığıgörülmektedir.Vergi gelirlerininistenilendüzeyeulaştırılamamasıvevergipotansiyelin denyeterinceyararlanılamamasırtınenönemlinedenlerindenbir tanesidevergikaçakçılığısuçlarınınyaygınbirşekildeişlenmesidir.
Bilindiğiüzerevergikaçakçılığısuçları,bütçeaçığınınbüyümesinevesüreklilikkazanmasına,vergisistemininetkinsizleşmesine, kayıtdışıveyakuraldışıfaaliyetlerinartmasınayolaçtığındanyük sekvergiof~rılarına,adaletsizbirvergisisteminevegelirdağılımı nınbozulmasınanedenolmaktadır.Ayrıcavergikaçakçılığısuçuyla yeterincemücadeleedilmemesi,toplumdaadaletanlayışmmyıp ranmasma,halkınsistemeolangüverıininsarsılmasınavebunun sonucundadavergisistemimizdeciddisıkıntılarmeydanagelmesi neyolaçmaktadır.
Ülkemizde,büyükboyutlaraulaşmışolanvergikaçakçılığınm başlıcanedenleriolarak:Uzunyıllaradayalıenflasyonvegelirdağı lımırurıbozukluğu,v&giadaletinintamanlamıylasağlanamaması gibiekonomiknedenleri;yasalarmbasitveaçıkolmaması,yasaların sıksıkdeğişikliğeuğraması,istisnavemuafiyetlerinçokluğu,vergi cezalarmmcaydırıcıolmaması,vergiaflarıgibihukukinedenleri; vergi idaresinin organik, teknik ve personel yapısı ile denetim me kanizmasmm etkinsizliği gibi idari mekanizmalardan kaynaklanan nedenleri; vergi ahlaki, mükellef psikolojisi ve tarihsel nedenlerden kaynaklanan sosyal nedenleri ve ayrıca siyasal ve baskı grupların dan kaynaklanan nedenleri saymak mümkündür.
Ekonomik büyümeyi sürekli hale getirmek, vergi adaletini sağ lamak, vergi tabanını genişletmek ve kayıt dışı ekonomiyi önlemek açısmdan vergi kayıp ve kaçaklarmı alt seviyelere çekebilmek hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle vergi kaçakçıLığım önlemek için mü kelleflerin vergi bilincini geliştirmek, etkin bir vergi idaresi ve vergi denetim yapısının oluşturulmasırun yam sıra, vergi mevzuatınm ülkenin mali, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir yapıya kavuşturulması, sık sık yasalar, tebliğler, aflar vs. çıkarılarak vergi sisteminin içinden çıkılmaz ve karmaşık bir hale getirilmesin den kaçınfiması, vergi mevzuatı ile suç ve ceza sisteminin hem uy gulamacılar hem de mükellefler açısından basit, anlaşılması ve uy gulanması kolay hale getirecek tedbirlere başvurulması zorunludur.
Öte yandan sisteme işlerlik kazandıracak, vergi kanunlarının adil, hukuksal, tarafsız ve rekabeti konyucu bir şekilde uygulanma sını sağlamak son derece önemlidir. Bunun için vergi idarelerince açık, güvenilir, zamanında ve yeterli bilgi ile hizmet verilmesi, vergi incelemelerinde kanunların, doğru, tarafsız ve tutarLı bir şekilde uygulanması ile yükümlülüklere aykın davranılması halinde mev zuata uygun, hak ve nesafet kuralları çerçevesinde yargılama yapı larak sorumluların adil şekilde cezalandırılmaları gerekir. Devletler için çok büyük öneme sahip olan vergiler bakımmdan mevzuat hü kümleri çerçevesinde konan kurallara aykırılık (ya da yükümlülük lere uymama) halinde vergi suçları ve kabahatleri oluşmaktadır.
Vergiyle ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmesinde usul ve esaslar ile yükümlülüklerin yerine getirfimemesinde uygulanacak olan yaptırımlar, yani vergi suçlarına ve cezalarma ilişkin kurallar 213 sayılı Vergi Usul Kanununda düzenlenmiş olmakla birlikte yasa koyucu, vergi kaçakçılığı suçlarının oluşumu, sübutu, cezanın tayini ve yargılama usulü hakkındaki kuralları ilke olarak genel ceza hukukuvecezayargfiamahukukuhükümlerinetabikılmıştır.Öte yandanvergikaçakçılığısuçlarınınniteliğivevergihukukuilkeleri nazaraalınarakbazıhallerdecezahukukunungenelilkelerinden uzaklaşılarakcezaisorıımluluğa,takipşartlarınavecezalarinbelir lenmesineilişkinfarklıdüzenlemelerdeöngörülmüştür.Örneğin, vergikaçakçılığısuçlarınınneşekildeihbarolunacağıvekamuda vasıaçılmasıiçingerekliolanyargılamaşartıbakımındanfarklıdü zenlemelereyerverilmiştir.
Genelolarakcezahukukundasuçlariçinhapiscezası,kabahatleriçiniseparacezasıöngörülmektedir.Suçlarıncezasımahkemeler (adliyargı)tarafındanverilir.Kabahatlereuygulanacakyaptırımlar isevergiidaresitarafındanbelirlenir.Vergiidaresitarafındanveri lencezayakarşıtabiiolarakidariyargıda(vergimahkemelerinde) davaaçılabilir.Vergisuçu,devlethazinesinebirtakımgelirlerin girmesinedoğrudanveyadolaylıolarakengelolanfillerikapsadı ğındanyasakoyucu,kamudüzeninibozmaözelliğiolanvergika çakçılığısuçlarıiçinmüeyyideolarakhürriyetibağlayıcıcezalar2 öngörmüştür.Zirabusuçlarmortayaçıkışı,hemhazineyiekonomik anlamdabirgelirkaybınauğratmaktahemdekamusalotoritenin zaafauğramasınanedenolmaktadır.
Vergikaçakçılığısuçları213saydıVergiUsulKanununun “VergiCezaları”başlıklıikincikısmmınüçüncübölümünde“Suçlar veCezaları”başlığı3altındadüzenlenmişolupvergikaçakçılığısu çununoluşmasınanedenolanfiller,VergiUsulKanununun359. maddesindesayılmıştır.Buçalışmanınkonusunuuygulamave Yargıtay içtihatları çerçevesinde 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359. maddesinde düzenlenen vergi kaçakçılığı suçları oluşturmaktadır. Halen yürürlükte olan madde metni şu şekildedir:
Kaçakçılık Suçları ve Cezaları4
Madde 359 – (Değişik: 23/01/2008-5728/276 mdi
a) Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ib raz mecburiyeti bulunan;
1) Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, gerçek ol mayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi ınatrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler,
2) Defter, kayıt ve belgeleri tahrifedenler veya gizleyenler veya muhte viyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlmjenler veya bu belgeleri kullananlar,
Hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, ince leme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu ifikra hükınünün uygulanınasında gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgedir.5
b) Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sah~felerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahteolarakdüzenleyenlerveyabubelgelerikullananlar,üçyıldanbeşyıla kadarhapiscezasıilecezalandırılır.Gerçekbirmuameleveyadurumolma dığıhaldebunlarvarmışgibidüzenlenenbelge,sahtebelgedir.
c)BuKanunhükümlerinegöreancakMaliyeBakanlığıileanlaşması bulunankişilerinbasabileceğibelgeleri,Bakanlıkileanlaşmasıolmadığı haldebasanlarveyabilerekkullananlarikiyıldanbeşyılakadarhapiscezası ilecezalandırılır.
371incimaddedekipişmanlıkşartlarınauygunolarakdurumuilgili makamlarabildirenlerhakkındabumaddehükmüuygulanmaz.
Kaçakçılıksuçlarınıişleyenlerhakkındabumaddedeyazılıcezaların uygulanması344üncümaddedeyazılıvergiziyaıcezasınınayrıcauygu lanmasınaengelteşkiletmez.

Genel olarak vergi suçları vergi ceza hukuku vergi kaçakçılık suçu