Hukuki Paylaşımlar

Bazı OECD Ülkelerindeki Vergi Suç ve Kabahatleri İle Bunlar Hakkında Öngörülen Cezaların Karşılaştırmalı Analizi

Yazarlar: Y. Burak ASLANPINAR*

                  Emre Burak ONAT**

 

Yaklaşım / Haziran 2016 / Sayı: 282 / s. 253-258 

I- GİRİŞ

Türkiye’deki vergi suç ve kabahatlerine uygulanan cezalar uzun yıllardır tartışılmaktadır. Bu tartışmada, bir görüş cezaların ağır olmadığını savunurken bir diğer görüş tam tersine “ağırlığından” söz etmektedir.

Aslında “ülkemizde vergi suç ve kabahatleri çok ağır cezalandırıyor” diyebilmek ya da tersini iddia edebilmek yani her iki karşı görüşü de savunabilmek için elde başka bir veri bulunmalıdır. Zira terazinin bir kefesinde Türkiye’deki durum varken, diğer kefesi boş olursa sağlıklı bir ölçüm ve yorum yapmak mümkün olmayacaktır.

Bu bağlamda, terazinin diğer kefesine Türkiye’ye birçok yönden benzeyen ülkeleri, ekonomik açıdan dünyanın önde gelen ülkelerini ya da daha uç örnekleri koymak bazı ölçümler yapılamasını sağlayabilecektir.

Açıklananlar çerçevesinde, çalışmamızın devamında, OECD’nin ülkeler özelinde araştırma yaparak sunduğu bilgiler(1) ile doğrudan vergi suç ve kabahatlerine ilişkin kanunlarına ulaşılabilen ülkelerin düzenlemeleri(2) tarafımızdan ayrı ayrı incelenerek tek bir Türkçe karşılaştırmalı tablo haline getirilmiştir.

Söz konusu tablo oluşturulurken, suç veya kabahat olarak belirlenen fiiller, bunlar için öngörülen cezalar ve daha önemlisi kullanılan teknik terimler açısından ülke düzenlemelerinin birbirinden çok farklı olabildiği görülmüştür. Bu nedenle, mümkün olduğunca Türk Vergi Hukukundaki terimlere yakın, yeknesak bir dil kullanılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte, karşılaştırmalı tablo oluşturma amacına uygun olarak, bir veya birkaç ülkenin ayrıntılı düzenlemelerini irdelemek yerine çok sayıda ülke düzenlemesini genel bir çerçevede sunmak hedeflenmiştir.

II- BAZI OECD ÜLKELERİNDEKİ VERGİ SUÇ VE KABAHATLERİ İLE BUNLAR HAKKINDA ÖNGÖRÜLEN CEZALARA İLİŞKİN TABLO

Ülke	Para Cezası	Adli Ceza
Almanya	Uygulanacak para cezası olaydan olaya farklılık göstermektedir.	Mali Kanun’un 370. maddesine göre; 1) Vergi dairesine, vergilendirme için gerekli belgeleri eksik veya yanlış ibraz eden, 2) Vergi dairesine vergilendirmeye ilişkin verilmesi gerekli bilgileri vermeyen veya 3) Damga vergisi vermeyen ve kendisi veya başkası için sonuç olarak haksız vergi avantajı sağlayan veya verginin eksik tahakkukuna sebebiyet veren kişi hakkında ceza takibatına başlanır. 6 ay ile 10 yıl arasında hapis cezası öngörülmüştür. Vergi ziyaının 1 milyon Euro’nun üzerinde olduğu hallerde tecil uygulanmamaktadır.
Arjantin	Genel cezai müeyyide ödenmeyen verginin % 50’sinden % 100’üne kadardır. Aldatıcı beyanname vermek suretiyle vergi kaçırma halinde ise ziyaa uğrayan verginin 2 katından 10 katına kadar ceza öngörülmüştür.	Ödenmeyen verginin miktarı, olaylar ve koşullara göre verilen hapis cezası değişmektedir.
Avustralya	Ceza, ziyaa uğratılan verginin % 25’inden % 90’ına kadar olabilmektedir.	Mükelleflere, yanıltıcı ve gerçeğe aykırı belge ve beyanname verilmemesi ve davranışta bulunulmaması yönünde çeşitli yükümlülükler getirilmiştir. Bu yükümlülüklere aykırı hareket edilmesi halinde vergi idaresince soruşturma yürütülmekte ve cezai takibat için durum savcılığa intikal ettirilmektedir. Vergi kaçakçılığı veya kaçakçılığına teşebbüs suçunun cezası 10 yıla kadardır.
Avusturya	Genel kural, ödenmeyen verginin 2 katına kadar olmakla birlikte vergiziyaının tekerrürü halinde 3 kata kadar ceza uygulanmaktadır.	Vergi ziyaına bilerek sebebiyet verilmesi halinde 2 yıla kadar, tekerrür halinde 3 yıla kadar hapis cezası, Tekerrür halinde ziyaa uğratılan vergi 500.000 Euro üzerinde ise 5 yıla kadar hapis cezası, Vergi kaçakçılığında ziyaa uğratılan verginin miktarına göre 6 aydan 10 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Belçika	Ödenmeyen verginin % 10 ila % 200’ü arasında vergi ziyaı cezası kesilir. Ayrıca 50 ila 1250 Euro idari para cezası kesilir.	2 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Çek Cumhuriyeti	Vergi beyannamesi verilmesi 5 iş gününden fazla geciktirildiği hallerde; a) Verginin % 5’ini geçmemek kaydıyla geciken her gün için günlük, belirlenen verginin % 0.05’i, b) Verginin % 5’ini geçmemek kaydıyla geciken her gün için günlük, indirilen verginin % 0.05’i ya da c) Verginin % 5’ini geçmemek kaydıyla geciken her gün için günlük, ziyaa uğrayan verginin % 0.01’i (Vergi Yönetim Kanunu md. 250). Verginin eksik tahakkuk ettirildiğinin belirlenmesi halinde; a) İkmalen tarh edilen miktarın %20’si b) Fazladan indirilen verginin %20’si ya da c) Vergi ziyaı cezasının % 1’i oranında vergi ziyaı cezası kesilir. Ek beyanname verilmesiyle ek tarhiyat yapılması halinde söz konusu cezalar kesilmez.	Ceza Kanunu’nun 240. maddesine göre; 1) Verginin, gümrük vergisinin, sosyal güvenlik primlerinin, sağlık sigortasının, harçların veya diğer zorunlu ödemelerin eksik tahakkukuna sebebiyet veren kişi hakkında 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasına veya mükellefiyetten çıkartılmasına (men edilmesine) hükmedilir. 2) Suçun birden fazla kişiyle işlendiği veya resmi makamlara ait mühürlerin kullanılmasıyla suçu işlemenin kolaylaştırıldığı veya işlenen suçun büyük çapta olduğu hallerde sanık hakkında 2 ila 8 yıl hapis cezasına hükmedilir. 3) Birinci fıkradaki durumlarda suçun büyük çapta işlendiği hallerde 5 ila 10 yıl hapis cezası verilir.
Danimarka	Ödenmeyen verginin yarısından, 2 katına kadar vergi ziyaı cezası kesilmektedir.	8 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Estonya	Vergi kabahatleri nedeniyle gerçek kişiler için 1.200 Euro’ya kadar; tüzel kişiler için 3.200 Euro’ya kadar idari para cezası verilmektedir. Vergi suçları sonucu hapis cezası verilmediği hallerde kişinin günlük ortalama gelirinin 30 ila 500 katı tutarında para cezası (Günlük gelir 3,2 Euro’nun altında olamaz.). Vergi suçu işlenmesi halinde tüzel kişiye verilecek para cezası 3.200 ile 16 milyon Euro arasındadır.	Vergi suçları nedeniyle 4 ila 36 ay hapis cezası ve 319.558 Euro adli para cezası öngörülmüştür.
Finlandiya	Ödenmeyen verginin % 30’udur.	4 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Fransa	Ödenmeyen verginin % 10’undan % 80’ine kadardır.	7 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Güney Afrika	Olan durumun eksik beyan edilmesi halinde para cezası uygulanır. İhmali davranışa, fiilin tekrarlanıp tekrarlanmadığına ve mükellefin zorluk çıkartıp çıkartmadığına göre ödenmeyen verginin % 10 ila % 200’ü oranında ceza kesilir. Vergi kaçakçılığı halinde ise oran % 150 ile % 200 arasındadır. Bununla birlikte % 10 ila % 20 idari para cezası öngörülmüştür.	İhlal edilen vergi kanun maddesine bağlı olarak cezai takibat başlatılmakta ve 5 yıla kadar hapis cezası verilebilmektedir.
Güney Kore	Ödenmeyen verginin % 10 ile % 40’ı arasında idari para cezası kesilir. Vergi kaçaklığı halinde; kaçırılan miktar 500.000 Doların altında ise ziyaa uğrayan verginin 3 katı, 500.000 doların üstünde ise ziyaa uğrayan verginin 2 ve 5 katı arasında adli para cezası kesilir.	Kaçırılan miktar 500.000 Doların altında ise 3 yıla kadar, 500.000 Doların üstünde ise 3 yıldan ömür boyu hapse kadar cezaya hükmedilebilir.
Hırvatistan	265 Euro ile 66.136 Euro arasında değişen vergi ziyaı cezaları vardır.	Ceza Kanunu’na göre vergi kaçakçılığı için 10 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Hindistan	Ödenmeyen verginin 1 katından 3 katına kadardır.	Ceza takibatına konu vergi kaçakçılığı 100.000 Rupi’den fazla ise 6 aydan 7 yıla kadar ağır koşullarda hapis cezasına ve adli para cezasına hükmedilmektedir.
Hollanda	Ödenmeyen verginin 1 katına kadardır. Yabancı tasarruf hesaplarının beyan edilmemesi halinde ziyaa uğratılan verginin 3 katı ceza kesilmektedir.	6 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
İngiltere	Ödenmeyen verginin % 35’inden 2 katına kadardır. Ayrıca 1 Nisan 2010 tarihinden itibaren 25.000 Sterlinin üzerinde vergi kaçıran gerçek kişiler ve şirketler vergi idaresinin web sitesinde yayımlanmaya başlamıştır.	Vergi idaresinin cezai takibat başlatma kararı konusunda yetkisi bulunmaktadır. Vergi idaresinin tercih ettiği politika, idari soruşturmadır. Ancak caydırıcı mesaj vermek istediğinde cezai takibat başlatmaktadır. İşlenen suçu göre hapis cezasının süresi değişiklik göstermektedir.
İrlanda Cumhuriyeti	Ödenmeyen verginin % 15’i ile % 100 arasında ceza kesilmektedir.	5 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
İspanya	Ödenmeyen verginin yarısından 1,5 katına kadar para cezası kesilir. Ancak özel vergi olarak anılan vergilerden 120.000 Euro üzerinde ziyaa uğratılması ve bir takvim yılı içinde düzenli aralıklarla ödenmesi gereken vergilerin ziyaa uğratılması halinde öngörülen ceza ziyaa uğratılan verginin 1 katından 6 katına kadar olmaktadır. 600.000 Euro üzeri vergi kaçakçılığı veya diğer ağırlaştırıcı nedenlerin varlığı halinde 2 katından 6 katına kadar ceza kesilmektedir. Tarhiyatın kabul edilmesi halinde % 50’ye ve cezanın kabul edilmesi halinde % 30’a kadar ceza indirimi yapılmaktadır. Ayrıca ödemenin zamanında yapılması halinde % 25 oranında ek indirim yapılmaktadır.	Özel vergi olarak anılan vergilerden 120.000 Euro üzerinde ziyaa uğratılması ve bir takvim yılı içinde düzenli aralıklarla ödenmesi gereken vergilerin ziyaa uğratılması halinde 1ila 5 yıl arası, 600.000 Euro üzeri vergi kaçakçılığı veya diğer ağırlaştırıcı nedenlerin varlığı halinde 2 ila 6 yıl arası hapis cezası öngörülmüştür.
İzlanda	Büyük dosyalarda en az para cezası beyan edilmeyen gelirin 2 katı ve en fazla para cezası beyan edilmeyen gelirin 10 katıdır.  Küçük dosyalarda ise para cezaları 100.000 ila 6.000.000 İzlanda Kronu’dur.	2 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Japonya	Eksik beyanname verilmesi ya da beyanname verilmemesi halinde, ziyaa uğratılan verginin, duruma göre % 10’u veya % 15’i oranında idari para cezası kesilir. Fiillerin gizlenmesi halinde, eksik beyanname verilmesi durumunda ziyaa uğratılan verginin % 35’i, beyanname verilmemesi durumunda % 40’ı kadar para cezası olarak kesilir. Ceza takibat sonucu verilecek para cezaları ise; Beyanname verilmemesi nedeniyle 500.000, fiil bilerek işleniyorsa 5.000.000, vergi kaçaklığı varsa 10.000.000 Japon Yeni’ne kadar, ziyaa uğratılan vergi tutarında ceza kesilir.	Beyanname verilmemesi nedeniyle 1 yıla kadar (fiil kasten işleniyorsa 5 yıla kadar) hapis cezası, Vergi kaçırılması nedeniyle 10 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Kanada	Beyannamenin süresinde verilmemesi halinde ödenmeyen verginin % 17’si gibi veya kusur veya ağır ihmal gibi hallerde ödenmeyen verginin % 50’si gibi çeşitli takdiri cezalar bulunmaktadır.	5 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Kosta Rika	Gelirin ihmal veya hata ile beyan edilmemesi, gerçeğe uygun olmayan beyan ile vergi iadesi alınması hallerinde % 50, % 100 ve % 150 oranlarında vergi ziyaı cezaları öngörülmüştür.	5 yıl ile 10 yıl arası hapis cezası öngörülmüştür. Vergi suçlarına ilişkin hükümler ceza kanununda yer almaktadır. Ancak eğer vergi kanunlarında özel bir hüküm varsa bu hükümler uygulanır.
Macaristan	Ödenmeyen verginin % 75’ine kadardır.	10 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Norveç	Ağır kusurla veya bilerek vergi ziyaına sebebiyet verildiği hallerde ödenmeyen verginin % 60’ı, diğer hallerde % 30’u oranında ceza öngörülmüştür.	Suçun ağırlığına göre cezai takibat başlatılmakta ve 5 yıla kadar hapis cezası verilmektedir.
Polonya	İdari para cezası öngörülmemiştir.	Verginin eksik ödenmesi veya hiç ödenmemesi sonucu doğuran vergi kaçaklığı mali bir suç olup 5 yıla kadar hapis cezası ve/veya adli para cezası ile cezalandırılmaktadır.
Singapur	Gelir vergisi, mal ve hizmet vergisi bakımından ziyaa uğrayan verginin 2 katına kadar vergi ziyaı cezası kesilmektedir. Ancak bilerek vergi ziyaına sebebiyet verildiği hallerde ceza, ziyaa uğrayan verginin 4 katına kadar çıkmaktadır.	7 yıla kadar hapis cezası ve 50.000 Dolara kadar para cezası öngörülmüştür.
Şili	Beyannamenin verilmemesi veya geç verilmesi halinde ödenmeyen verginin % 10 ile % 30’u arasında; KDV’nin, tevkifat yoluyla alınan vergilerin ve damga vergisinin ödenmemesi halinde % 20 ile % 60 arasında idari para cezası verilir. Ayrıca ödenmeyen verginin yarısından 3 katına kadar adli para cezası verilir.	Kural olarak 5 yıla kadar hapis cezası olmakla birlikte hileli beyanla vergi iadesi alınması hainde 15 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
Yeni Zelanda	Makul özenin gösterilmemiş olması nedeniyle % 20, Vergisel açıdan kabul edilemez açıklanamaz durumların olması nedeniyle % 20, Ağır ihmal nedeniyle % 20, Kötüye kullanım halinde % 100, Vergi kaçakçılığı halinde % 150 oranlarında ödenmeyen vergi üzerinden vergi ziyaı cezası kesilir.	Suçun ağırlığına göre cezai takibat başlatılmakta ve 5 yıla kadar hapis cezası verilmektedir.

III- SONUÇ

Çalışmamızın ikinci bölümünde yer alan tabloda görüleceği üzere, her ülke vergi suç ve kabahatlerine farklı ceza uygulayabilmektedir. Örneğin Belçika ve İzlanda gibi ülkelerde adli ceza bakımından yalnızca 2 yıla kadar hapis öngörülmekteyken, çoğunluktaki diğer bazı ülkeler, 10 yıla hatta ömür boyu hapse varan ağır yaptırımlar uygulayabilmektedir.

Bazı ülkelerde cezaların; kayba uğratılan vergi, bir başka deyişle kamu zararı oranında artabilmesi de dikkate değerdir. Aynı şekilde idari cezalarda da çok ciddi farklılıklar görülebilmektedir.

Türkiye, karşılaştırmalı tabloda incele-

lenen hiçbir ülkeyle birebir aynı düzenlemeye sahip değildir. Zaten her ülkenin kendi iç dinamikleri farklı olduğundan tamamen aynı yaptırım sistemini uygulamaları da beklenmemelidir.

Ancak bu durum, başka ülkelerdeki evrensel ilkelere uygun düzenlemelerin kabul edilemeyeceği anlamına gelmemelidir. Örneğin; vergi suçunu oluşturan fiil aynı olmasına rağmen, kamu zararının yüksek olduğu duruma daha ağır hapis cezası öngörülmesi gibi uygulamaların Türkiye açısından benimsenmesi, evrensel bir ceza hukuku ilkesi olan “Ölçülülük İlkesi”ne de uygun bir öneri olarak getirilebilir.

 

*           Avukat (Ankara Barosu), Gazi Üniv. Maliye Doktora Öğr.

**          Avukat (Ankara Barosu)

(1)         OECD tarafından yürütülen “Automatic Exchange of Financial Account Information in Tax Matters” çalışması kapsamında sunulan bilgi ve belgeler için Bkz. “http://search.oecd.org/tax/automatic-exchange/regulatingthepast/programmesbyjurisdiction/ (Erişim Tarihi: 10.05.2016)

(2)         Vergi suçları ceza kanunlarında yer alan ülkelerin ceza kanunları tam metinleri için bkz: http://www.legislationline.org/ (Erişim Tarihi: 10.05.2016).

OECD Ülkelerindeki Vergi Suç ve Kabahatleri vergi kaçakçılık suçlarının karışlaştırılması